W większości domów możemy spotkać się z kilkoma, niekiedy kilkunastoma zaworami kulowymi sterowanymi ręcznie, wyposażonymi w charakterystyczną rączkę lub pokrętło. To urządzenia wykorzystywane m.in. do blokowania przepływu wody zimnej i ciepłej, do odcinania przepływu gazu, a w instalacjach C.O. do sterowania przepływem wody w kotle. W zastosowaniach przemysłowych obok zaworów ręcznych stosuje się także zawory kulowe elektryczne. Są to tzw. elektrozawory.
Budowa zaworu kulowego z siłownikiem
Podstawą konstrukcji zaworu kulowego jest sfera lub jej wycinek. Jest to element obrotowy (kula) znajdujący się wewnątrz korpusu zaworu, z wyciętym w niej otworem przelotowym, który przepuszcza medium, gdy zawór jest otwarty i blokuje go, gdy zawór jest zamknięmy – po przekręceniu sfery o 90 stopni przy pomocy elementu wykonawczego typu dźwignia lub pokrętło. W przypadku zaworów kulowych elektrycznych elementem wykonawczym jest siłownik, który zamyka przepływ w sposób zdalny, gdy otrzyma taką instrukcję ze sterownika. Elektrozawory i tradycyjne zawory ręczne wyposażone są również w wewnętrzne uszczelnienia, dzięki którym nie dochodzi do przecieków i istnieje możliwość zupełnego zablokowania przepływu medium, gazu lub cieczy. Warto przy tym zaznaczyć, że zarówno zawory kulowe elektryczne, jak i ręczne przeznaczone są do instalacji transportujących medium o dużej czystości. Gdy transportowana ciecz lub gaz jest zanieczyszczony, pełny ciał stałych, wówczas kulowy zawór może się nie domykać.
Zastosowania elektrozaworów
Zawory sterowane przy pomocy siłowników elektrycznych lub pneumatycznych znajdują wiele zastosowań w różnorodnych instalacjach przemysłowych. Z elektrozaworami kulowymi możemy spotkać się jednak również w domach prywatnych, zwłaszcza w tzw. domach inteligentnych. W takich instalacjach elektrozawór jest podłączony do sterownika, który komunikuje się z czujnikiem zalania lub gazu. Zawór kulowy elektryczny w sytuacji wystąpienia zagrożenia otrzymuje sygnał ze sterownika i w sposób automatyczny odcinają przepływ określonego medium, wody lub gazu, tym samym chronią dom przed zalaniem lub wybuchem. Elektrozaworów używa się wszędzie tam, gdzie część procesów związanych z utrzymywaniem bezpieczeństwa może zostać zautomatyzowana, a także tam, gdzie dostęp do zaworu jest utrudniony.
Gdy istnieje potrzeba zdalnego sterowania pracą zaworu kulowego, można wyposażyć go w siłownik elektryczny lub pneumatyczny. Elektrozawory kulowe mają tę przewagę nad pneumatycznymi, że wymagają jedynie dostępu do energii elektrycznej, a nie do instalacji na sprężone powietrze.